PRIPREME ZA WQC 2017. Aleksandar Divović: NAUKA

1. Koji čuveni filozof i majstor paralogike je u disertaciji "De Orbitis Planetarum" iz 1801. godine tvrdio da nema planete između Marsa i Jupitera, mada mu je promakla činjenica da je patuljasta planeta Cerera otkrivena samo nekoliko meseci ranije iste godine? (slika)

2. Koji od sledećih instrumenata standardne laboratorijske aparature nije dobio ime po nemačkom hemičaru: Erlenmajerova boca, Bihnerov levak, Petrijeva šolja, Kipov aparat, Bunzenov plamenik?

3. Ako je ksilem transportno tkivo kod vaskularnih biljaka kojim se primarno provodi voda sa mineralnim materijama od korena do drugih delova biljke, kako se zove tkivo za transport organske materije od listova do ostalih delova?

4. Koji konzervativni italijanski sociolog i ekonomista je razvio teoriju o cirkulaciji elita po kojoj se smene režima i revolcuije ne događaju svrgavanjem vlasti 'odozdo', nego kada jedna elita zameni drugu, pri čemu je uloga običnog naroda samo da sledi i podržava jednu ili drugu elitu?

5. Međunarodni prortotip kilograma koji se čuva u Međunarodnom birou za tegove i mere u Sevru sačinjen je 90% od platine i kog još elementa, drugog najgušćeg u periodnom sistemu elemenata posle osmijuma?

6. Kako se zvao škotski hemičar koji je otkrio plemenite gasove i za to otkriće dobio Nobelovu nagradu za hemiju 1904. godine?

7. Čuvenim eksperimentom sa 3 tegle u koje je stavio komade mesa, od kojih je jednu ostavio otvorenu, preko druge je stavio gazu, a treću je zatvorio poklopcem, dokazao je da se larve rađaju iz položenih jaja muva, a ne da nastaju spontano iz mesa, što je bilo preovlađujuće mišljenje još od Aristotela. Kako se zvao ovaj italijanski biolog i prirodnjak iz 17. veka, koji je se zbog naučnih postignuća smatra "osnivačem eksperimentalne biologije" i "ocem moderne parazitologije"?

8. Koji plemeniti gas atomskog broja 86 je drugi najčešći uzrok raka pluća posle pušenja cigareta i prvi uzročnik ovog oboljenja među nepušačima?

9. Kinetička teorija gasova kog austrijskog fizičara je, uprkos njenom odbacivanju među nemačkim filozofima i naučnicima druge polovine 19. veka na čelu sa Ernstom Mahom, pretpostavljala da su gasovi izgrađeni od atoma i molekula i da njihova svojstva poput mase i nalaektrisanja određuju fizičke osobine materije kao što su viskoznost, toplotna provodljivost i širenje? (slika)

10. Neurološki poremećaj Sidenhamova horeja, koji karakterišu nekontrolisani, trzajući pokreti lica, ruku i stopala, kolokvijalno se još naziv 'Ples ______________' po hrišćanskom svecu sa Sicilije čije svetkovanje je u nemačkoj i litvanskoj kulturi bilo praćeno maničnim plesom ispred njegovih statua. Koji svetac je u pitanju?

11. Kako se zvao nemački lekar jevrejskog porekla i dobitnik Nobelove nagrade za fiziologiju i medicinu 1908. godine koji je skovao termin hemoterapija i razvio prvi efikasan lek protiv sifilisa salvarsan, poznat i kao prvi 'magični metak', u skladu sa istoimenim naučnim konceptom po kome je bilo moguće delovati na određene patogene mikrobe bez ugrožavanja drugih delova tela?

12. Po hemijskom sastavu bakar karbonat, kako se zove neprozirni mineral zelene boje koji se u prirodi često javlja sa azuritom, a po kome je nazvana čuvena prijemna soba Zimskog dvorca u Sankt Peterburgu, koja je danas deo muzeja Ermitaž? (slika)

13. Simpatična mantra 'svakoga dana u svakom pogledu sve više napredujem(o)' koju izgovaraju inspektor Kluzo u filmu "Pink Panter uzvraća udarac" i Slavko Štimac u kultnom jugoslovenskom filmu "Sjećaš li se Dolly Bell" u stvari je deviza terapeutskog metoda zasnovanog na principima pozitivne autosugestije i samounapređivanja kog francuskog psihijatra?

14. Koji ruski nuklearni fizičar jermenskog porekla se u novembru 2016. godine pridružio Glenu Siborgu kao jedini naučnik po kome je još za života nazvan neki hemijski element (atomskog broja 118)?

15. Po strukturi sličan pojasu asteroida između Marsa i Jupitera ali daleko veći, kako se po holandskom astronomu iz 20. veka naziva prstenasta oblast Sunčevog sistema iza planete Neptun, u kojoj se nalaze patuljaste planete Pluton, Haumea i Makemake?

16. "Hemičari su pronašli ___________ tek 1820-ih, ali je odvajanje metala iz rude bilo krajnje teško i skupo. Decenijama je __________  bio skuplji od zlata. 1860-ih, francuski car Napoleon III zahtevao je da __________ escajg bude postavljen za njegove najcenjenije goste. Manje važni posetioci morali su da se služe zlatnim noževima i viljuškama... Napoleon III iznenadio bi se da čuje da potomci njegovih podanika koriste jeftine __________ folije jednokratno za umotavanje sendviča i čuvanje ostataka". Ime kog hemijskog elementa treba dopisati na praznim mestima?

17. Tema kontroverzne knjige kanadskog antropologa Vejda Dejvisa "Zmija i duga" je objašnjenje fenomena zombija na Haitiju na osnovu zloupotrebe snažnog neurotoksina nazvanog po redu otrovnih riba u koji spadaju i 'naduvane ribe'. Kako se zove ovaj neurotoksin, koji je glavni razlog zašto japanski car ne sme da jede ribu fugu, nacionalni specijalitet Japana?

18. Kako se po nemačkom geologu zove izumrla i  najveća vrsta orla za koju se zna da je postojala sa Novog Zelanda, čija se veličina objašnjava kao evolutivna adaptacija veličini njegovog glavnog plena, novozelandskih ptica neletačica moa?

19. Pod kojim imenom je, naročito u zimskim mesecima poznatija smeša etilen glikola, vode i antikorozivnih aditiva?

20. Ako je Karl Gustav Jung skovao termin 'kolektivno nesvesno' da označi nagomilana arhetipska iskustva koja su zajednička svim ljudima, koji francuski sociolog je uveo i razvio koncept 'kolektivno svesnog' kao ukupnost osećanja i verovanja zajedničkih prosečnim članovima društva?

21. Etiologiju koje opasne, zarazne bolesti je prvi ustanovio austrijski biolog Karl Landštajner, a prvu vakcinu protiv nje napravio američki virusolog Džonas Solk?

22. Obeležena kao glavni uzročnik gastritisa, čira na želucu i dvanaestopalačnom crevu, kao i raka želuca, kako se zove bakterija nastanjena u različitim delovima želuca kod ljudi, koju su 1982. godine otkrili australijski nobelovci  Beri Maršal i Robin Voren?

23. Ojlerovo negativno rešenje kog čuvenog matematičkog problema, po kome je sedam mostova između obala reke Pregel i dva ostrva na kojima je grad ležao bilo nemoguće preći tako da svaki most pređete samo jednom, se smatra prvim radom iz teorije grafova, koja danas ima ogromnu primenu u modernim naukama?

24. Kako se po italijanskom statističaru iz prve polovine 20. veka naziva koeficijent kojim se najčešće izražava mera nejednakosti u prihodima i raspodeli bogatstva u društvu? Vrednost koeficijenta može se kretati od 0, što bi bio slučaj apsolutne jednakosti, do 1, što bi značilo da  jedna osoba ima sve prihode, a da ih ostali nemaju.

25. Formalno ustanovljen pod vladavinom kalifa El-Mamuna u 9. veku, a uništen u invaziji Mongola na Bagdad 1258.  godine, kako se zvao veliki intelektualni centar iz Zlatnog doba islama u Bagdadu, koji je do sredine 9. veka imao najveću zbirku knjiga na svetu?

26. Poznati Miler-Jurijev eksperiment iz 1952. godine, koji je simulirao biohemijske uslove za koje se smatralo da su postojali u ranim fazama Zemlje, podržao je hipotezu kog sovjetskog naučnika da su uslovi na primitivnoj Zemlji omogućavali spontano sintetisanje aminokiselina i složenijih organskih jedinjenja iz prostijih, neorganskih?

27. Koji holistički pravac u psihoterapiji, zasnovan na uverenju da će se povećanjem svesti pacijenta u odnosu na njegove probleme istovremeno povećavati i njegova snaga kojom može da ih prevaziđe, su sredinom 20. veka osnovali bračni par, Fric i Laura Perls?

28. Za razvoj i primenu koje invazivne neurohirurške procedure, uprizorene u završnim scenama kultnog filma "Let iznad kukavičjeg gnezda", je portugalski neurolog Antonio Moniz dobio Nobelovu nagradu za fiziologiju i medicinu 1949. godine?

29. Radeći u početku potpuno izolovan od glavnih naučnih tokova, koji genijalni i samouki matematičar je za samostalno izvođenje stogodišnjih dostignuća zapadne matematike, ali i za niz novih otkrića bio zahvalan indijskoj boginji Namagiri, poznatoj i kao Namakala, koja ga je u snovima nadahnjivala formulama? (slika)

30. Izvorno začet kao sarkastična kovanica u naučno fantastičnim pričama Stanislava Lema, koji termin povezuje hipotetičku teoriju koja objašnjava i objedinjuje sve fizičke aspekte univerzuma i biografski film o Stivenu Hokingu iz 2014. godine sa Edijem Redmejnom u glavnoj ulozi?