ZAVRŠNI ZIMSKI SET by AKI KAURISMAKI

Evo, prođe i ova zima, tokom koje smo uživali u autorskim bravurama stalnog saradnika Linka, Akija. Uz neizmernu zahvalnost autoru predivnih pitanja, pozivam Vas da uzmete učešće u nalaženju odgovora. Kao i obično, tražene odgovore ćete videti na ovom mestu tokom sutrašnjeg dana. Srećno i živeli!

1. Kako se zove francusko selo na severu zemlje, nedaleko od Fontenbloovske šume, po kome je nazvana realistička slikarska škola, aktivna između 1830. i 1870. godine, i u kome su sahranjena njena dva najznačajnija predstavnika, Žan Fransoa Mije i Teodor Ruso?

2. Poznat i kao neoplasticizam, kako se zvao holandski umetnički pokret osnovan u Amsterdamu 1917. godine, čiji su najpoznatiji članovi bili Teo van Dusburg i Pit Mondrijan?

3. Kako se u istoimenom romanu Stanislava Lema zove planeta prekrivena okeanom, koji predstavlja džinovski inteligentni entitet s kojim ljudi bezuspešno pokušavaju da uspostave komunikaciju?

4. Britanska spisateljica iranskog porekla Doris Lesing postala je 2007. u svojoj 88. godini najstariji laureat Nobelove nagrade za književnost. Ko je okruglo vek ranije, 1907, sa 42 godine stekao i do danas sašuvao status najmlađeg dobitnika Nobelove nagrade za književnost?

5. Kako se zove najslavniji roman Breta Istona Elisa o serijskom ubici iz njujorškog poslovnog džet-seta, koga je u istoimenoj filmskoj adaptaciji iz 2000. godine maestralno odigrao Kristijan Bejl?

6. Iako izvorno nastao kao jedinstvena i autentična grčka književna forma, svoj razvoj i slavu ponajviše duguje rimskom pesniku Marcijalu, koji je iza sebe ostavio više od 1500 takvih zapisa. Kako su se u staroj Grčkoj nazivali jednostavni, kratki i pamtljivi natpisi na javnim zgradama, nadgrobnim spomenicima i drugim objektima, koji su vremenom prerasli u samostalan književni žanr?

7. Prema čuvenom švedskom selu Iterbiju ime su dobila čak četiri hemijska elementa u periodnom sistemu elemenata: itrijum (Y), erbijum (Er), terbijum (Tb) i iterbijum (Yb). Koji hemijski element je nazvan po švedskoj prestonici?

8. Bazilisk, mali gušter iz kišnih šuma Srednje i Južne Amerike, naziva se još i 'gušter Isusa Hrista' zbog svoje sposobnosti hodanja, odnosno veoma brzog trčanja po površini vode. Kako se zove vrsta ptica, poznatih i kao 'ptice Isusa Hrista' ili 'lotosove ptice', koje zahvaljujući izuzetno dugačkim i tankim prstima i kandžama imaju mogućnost hodanja po plutajućoj vegetaciji plitkih jezera i močvara?

9. Članovi koje slavne naučne porodice su u dve generacije dobili ili podelili čak pet Nobelovih nagrada?

10. Kako se zvao skromni švedski apotekar koji je s vrlo malo laboratorijske aparature dokazano otkrio osam hemijskih elemenata – hlor, fluor, mangan, barijum, molibden, tungsten, azot i kiseonik – ali ni za jedan od njih mu nije pripisana zasluga, jer su u svakom slučaju njegova otkrića bila prenebregnuta ili objavljena tek pošto je neko drugi nezavisno već otkrio isto to? Takođe je otkrio mnoga korisna jedinjenja, među njima amonijak, glicerin i taninsku kiselinu, i prvi je uvideo komercijalni potencijal hlora kao izbeljivača – sve otkrića koja su druge ljude učinila enormno bogatim.

11. Sa ukupno 3667 i neverovatnih 44,2 poena po utakmici (bez olakšice u vidu šuta za tri poena, koja u to vreme nije postojala) još uvek je uverljivo najbolji strelac univerzitetske NCAA lige svih vremena. U Kuću slavnih košarke u Springfildu primljen je sa 40 godina kao jedan od najmlađih članova i kao 'verovatno najkreativniji napadački talenat u istoriji'. Kako se zvao prerano preminuli, legendarni NBA revolveraš srpskog porekla?

12. Najdominantniji marokanski atletičar 1980-ih bio je neprikosnoveni srednjeprugaš Said Auita, olimpijski pobednik u Los Anđelesu 1984. na 5000 m i trećeplasirani na OI u Seulu 1988. godine na 800 m. Kako se zove njegov zemljak koji je 1990-ih i početkom 2000-ih postavio svetske rekorde u trkama na 1500 m, jednu milju i 2000 m i okitio se zlatnim medaljama na OI u Atini 2004. u disciplinama 1500 m i 5000 m, zbog čega se smatra najboljim srednjeprugašem svih vremena?

13. Kako se zove savremeni italijanski biciklista, poznat po nadmiku 'Ajkula iz Mesine', koji je pobedama na Vuelta Espanji 2010, Điro d'Italiji 2013. i Tur de Fransu 2014. godine postao tek šesti biciklista u istoriji koji je osvojio biciklistički Grand tur?

14. Pod kojim titularnim i scenskim imenom je najpoznatiji nemački reper ganskog porekla i istaknuti predstavnik euro-repa, koji se krajem 1990-ih proslavio singlom 'Lonely'?

15. 'Ono što nas ne ubije, to nas ojača' je verovatno najpoznatiji citat iz jednog od poslednjih dela Fridriha Ničea, koje je autor zamislio kao sažetak svojih najvažnijih filozofskih stavova. Niče se u naslovu ovog čuvenog spisa poslužio nemačkom igrom reči iz naziva Vagnerove opere 'Sumrak bogova' (Götterdämmerung). Kako glasi taj naslov?

16. Koje ostvarenje iz  klasičnog Holivuda je zaključno s poslednjom dodelom Oskara jedini film koji je osvojio Oskara za najbolji film, a da nije bio nominovan ni u jednoj drugoj kategoriji?

17. Zapamćena među svim glumcima kao prva dobitnica dva Oskara i kao prva koja ih je osvojila uzastopno, kako se zvala američka glumica nemačkog porekla koja je prošle godine preminula u svojoj 104. godini kao najdugovečniji oskarovac u istoriji?

18. Muzikom za preko 300 filmova, od kojih su najpoznatiji 'King Kong' i 'Male žene' (1933.), 'Džezebel' (1938.), 'Prohujalo s vihorom' (1939.) i 'Kazablanka' (1942.), stekao je reputaciju 'oca filmske muzike'. Kako se zvao ovaj proslavljeni filmski kompozitor austrijskog porekla i trostruki oskarovac?

19. U aktuelnom i Oskarom ovenčanom filmu 'Čovek Ptica' (Birdman) Alehandra Injaritua propali glumac Rigan Tomas, koga tumači Majkl Kiton, pokušava da povrati svoju karijeru brodvejskom adaptacijom komada uticajnog američkog pisca, na osnovu čijih 9 kratkih priča je Robert Altman 1993. godine snimio dramu 'Kratki rezovi' (Short Cuts). Kako se zvao poznati američki književnik i pesnik?

20. Za razliku od svetskog proseka po kome se ovaj genetski poremećaj javlja kod 1-og od 20 000 ljudi, u Tanzaniji na skoro svakih 1400 ljudi nađe se po jedna osoba koja pati od i zbog njega. Naime, zbog tradicionalne podozrivosti i predrasuda prema ljudima s ovom genetskom malformacijom, oni su često izloženi diskriminaciji, progonu, pa čak i lovu na glave. Naučnici smatraju da se odgovorna mutacija prvi put pojavila u rejonu Istočne Afirke i da je to uzrok nesrazmerne zastupljenosti ovog poremećaja u tom delu sveta. Koji genetski poremećaj, izazvan odsustvom ili oštećenjem enzima tirozinaze, je u pitanju?

21. Kako se zvao američki crtač, inžinjer i pronalazač koji je najpoznatiji po karikaturama i stripovima u kojima su likovi koristili složene mehaničke uređaje kako bi obavljali jednostavne zadatke - metoda koju je van svake sumnje proslavio Pera Kojot super genije u svojim beskrajno maštovitim pokušajima da uhvati Pticu Trkačicu? Po njemu se naziva i studentsko takmičenje na američkim koledžima u kome je cilj konstruisati što komplikovaniju napravu za izvršenje što prostijeg zadatka.

22. Koje ime dele najveća podvrsta mrkog medveda i uz polarnog medveda najveći član porodice medveda uopšte i drugo po površini, ali prvo po dužini obale ostrvo u Sjedinjenim Američkim Državama?

23. U pozno leto 1898. godine britansko-egipatske snage su kod ovog grada konačno porazile vojsku samoproglašenog Mahdija, Muhameda Ahmada, i potpuno razbile sudanske ustanike protiv kolonijalne vlasti. Bitka je u istorijskim knjigama ostala upamćena po nazivu grada, a grad je u geografskim udžbenicima upisan kao najveća sudanska metropola. Koja bitka/grad je u pitanju?

24. Zasnovana na 'celokupnom opsegu života' i svetom i prirodnom načinu življenja, kako se zove vrsta tradicionalne (ili alternativne) medicine poreklom iz Indije, koja je u sistematizaciji i azbučnom popisu metoda tradicionalne medicine ministarstva zdravlja Republike Srbije svrstana na prvo mesto?

25. U Evropi se pod tim nazivom podrazumevaju tekstovi koji su koristili arapsko pismo za pisanje romanskih jezika, kao što su portugalski, španski ili ladino, dok isti termin u osmanskoj Bosni označava čitav žanr književnosti na tzv. bosanskom jeziku, koja je pisana arapskim pismom ili arebicom. O kom terminu, poteklom od koruptivnog oblika arapske reči za 'strani', 'nearapski', je reč?

26. Kako se zove gradić na severu Sirije, u blizini sirijsko-turske granice, koji se u islamskoj tradiciji smatra ekvivalentom biblijskog Armagedona – mesta odlučujuće bitke između vojski dobra i zla, i po kome je zloglasna Islamska država (IDIL) nazvala svoje službeno glasilo u formi onlajn magazina?

27. Odsudna bitka između Kraljevine Poljske i Velike kneževine Litvanije s jedne i germanskog reda Tevtonskih vitezova s druge strane 1410. godine u istoriji je poznata pod tri naziva: Litvanci je nazivaju Bitkom kod Žalgirisa, Nemci Bitkom kod Tanenberga, a Poljaci Bitkom kod Grinvalda. Nesumnjivo drugi najteži krah Tevtonaca u istoriji tog viteškog reda odigrao se manje od dva veka ranije, 1242. godine, kada je novgorodski knez Aleksandar Nevski do nogu potukao krstaše predvođene litvanskim ogrankom tevtonskih vitezova. I ova bitka je u istoriji poznata pod tri naziva: Rusi je nazivaju Bitkom na Zaleđenom jezeru i Bitkom na Čudskom jezeru. Pod kojim imenom je bitka poznata u nemačkoj istoriografiji, po kome Estonci nazivaju Čudsko jezero koje dele s Rusijom?

28. Preglednost pitanja koja ste rešavali u toku zime omogućili su vam, između ostalog, razmaci među rečima i pravilna upotreba velikih slova, pravopisne norme koje danas uzimamo zdravo za gotovo. Međutim, do pojave ovog kaligrafskog standarda u ranom Srednjem veku, tekstovi su zapisivani bez razmaka među rečima i slovima iste veličine. Kako se zove tip pisma koji je standardizacijom latinskog alfabeta, pod nadzorom Karla Velikog, razvio Alkuin iz Jorka i tako omogućio njegovu ujednačenu upotrebu među pismenom klasom iz različitih regiona Evrope?

29. Kom dačkom kralju, koji je vodio tri rata protiv dva rimska cara, sve dok pred najezdom Trajanovih legija 106. godine nije bio primoran na samoubistvo, je posvećena rumunska verzija Maunt Rašmora u dolini Dunava i najviša kamena statua u Evropi visoka 40 m?

30. Najpoznatiji po monumentalnim ruševinama pod zaštitom Uneska, među kojima je 1973. snimljena uvodna scena kultnog filma 'Isterivač đavola' (The Exorcist), i kao prestonica prvog arapskog kraljevstva koje je nastalo pod partskim uticajem u 2. veku, kako se zove antički grad u Iraku za koji su zapadni mediji nedavno preneli da je srušen u vandalskom piru Islamske države?