Novi set pitanja, autora Ilije Čvorovića

Naš prijatelj, Ilija Čvorović (za one koji ga dobro poznaju neću otkriti njegovo pravo ime), pripremio je nov set od 30 pitanja, u svom prepoznatljivom maniru sjajnog sastavljača. Naravno, i ovog puta su pitanja nešto komplikovanija, da ne kažem teška, ali očekujem da ćete pronaći sve odgovore. I da podsetim, ovo rešavanje nije takmičarskog karaktera, već priprema za predstojeće državno i svetsko prvenstvo... Uživajte!

1. Nakon meseci bolesti, siromaštva i samoubilačkog očajanja zbog smrti svog najdražeg deteta Alin, umetnik je zauzdao svoj bol da bi načinio ogromnu sliku, po koncepciji više mural nego platno, u kojoj je, kao i samo viktorijansko doba, zahtevao nove odgovore na zagonetku postojanja. Drsko je na sliku stavio naslov - tri detinja pitanja, jednostavna, a opet duboka – 'Odakle potičemo? Šta smo? Kuda idemo?'. Ko je autor slike?

2. Smatraju se prvim avangardnim pokretom u istoriji umetnosti, iako su oni sami odricali taj status. Nastali su sredinom 19. veka u Engleskoj kao reformističko bratstvo, koje je odbacivalo mehaničko podražavanje likovnih kanona u radovima jednog renesansnog umetnika po kome su i dobili ime. Kako su se zvali?

3. Razmislite: Po kojoj ličnosti iz Biblije se u biologiji nazivaju taksoni, odnosno vrste za koje se smatralo da su izumrle da bi se naknadno ustanovilo da su još žive? Među najpoznatijim primerima ovog fenomena su riba celakant u Indijskom okeanu i novozelandska ptica neletačica takahe, za koju se verovalo da je istrebljena 1898. godine da bi iznova bila otkrivena na Južnom ostrvu 1948. godine.

4. Po sistematici ne spada u žitarice, ali ima skoro sva njihova svojstva. Inke su je smatrale svetom biljkom, zbog čega je njihov vladar svake godine lično sejao prva zrna, koristeći specijalnu zlatnu alatku. Zbog visokog sadržaja belančevina i odgovarajuće raspodele svih devet esencijalnih aminokiselina smatra se kompletnim proteinom. Kako se zove ova visokonutritivna, bezglutenska pseudožitarica, poreklom iz Južne Amerike?

5. U grčkoj mitologiji to je bilo primordijalno božanstvo večne tame i sama tama, sin prapočetnog Haosa. U 19. veku to je bio naziv za najpouzdaniji istraživački brod britanske mornarice, na kome je Džejms Klark Ros otkrio Rosovo more i najjužniji aktivni vulkan na planeti koji je nazvao po njemu. Koji naziv tražimo?

6. Glavni literarni izvor čuvenog antisemitskog plagijata 'Protokoli sionskih mudraca' je dramski dijalog dva poznata filozofa, nastao kao satirična kritika politike Napoleona III, iz pera francuskog advokata Morisa Žolija. Koja dva filozofa vode dijalog u paklu, ne sluteći da će njihov razgovor postati ideološka platforma za progon jednog čitavog naroda u 20. veku?

7. U 3. veku pre nove ere odredio je oblike preseka kupe, čime je u matematiku uveo pojmove elipse, parabole i hiperbole, krivih za koje danas znamo da predstavljaju orbite po kojima se kreću nebeska tela. Osamnaest stoleća kasnije njegovi zapisi o presecima kupe pomoći će Johanu Kepleru da prvi put dokuči zakone kretanja planeta. Kako se zvao ovaj helenistički matematičar?

8. To je svojevremeno bila najskuplja boja koja se dobijala kačenjem bakarnih traka iznad posuda sa konjskom balegom i sirćetom, da bi se potom sastrugao oksid bakra koji se time dobijao. Zabeleženo je i da je zbog istog efekta Ogist Roden instruisao svoje saradnike da uriniraju po bronzi skladištenoj u blizini njegovog ateljea. Kako se, dakle, naziva promena boje i teksture na površini bronze ili nekog drugog metala, koja nastaje usled oksidacije ili nekog drugog hemijskog procesa?

9. Kako se zove egzotično voće, autohtono u oblasti Malajskog arhipelaga i Južne Indije, koje na poprečnom preseku najčešće ima oblik pravilne petokrake zvezde?

10. Utemeljitelj Nikaragve po kome nosi naziv valuta ove države i prvi Španac koji se susreo s kulturom Maja i otkrio poluostrvo Jukatan dele identično ime. Kako su se zvali ovi španski konkistadori s početka 16. veka?

11. Smešten na razmeđi Pakistana, Indije i Kine, ovaj planinski venac prkosi okolini najvećom koncentracijom vrhova iznad 8000m na planeti i najvećim brojem lednika izvan polarne regije. Preko njega prelazi i najviši međunarodni asfaltni put na svetu, koji se zbog velike nadmorske visine i teških uslova u kojima je izgrađen naziva i 'devetim čudom sveta'. Kako se zove ovaj planinski lanac?

12. Po svojim grafičkim karakteristikama ovo starokeltsko pismo predstavlja jedan od najegzotičnijih alfabetskih sistema pisanja. Natpisi se sastoje od jedne do pet vodoravnih ili kosih crtica koje izlaze iz deblje osnovne linije, kao što grane izlaze iz stabla. Svako slovo dobilo je svoje ime po nekom drvetu, pa se čitavo pismo, po prvim slovima, naziva još 'breza-brest-jasen' alfabet. Pod kojim imenom je poznato ovo pismo?

13. Bila je prva osoba iz Australije koja je kao operska primadona stekla svetsku slavu na polju klasične muzike. Nastupala je, doduše, sa veoma uskim repertoarom, u londonskom 'Kovent Gardenu', Parizu i njujorškom 'Metropolitenu'. Među gurmanima je ipak najpoznatija po vrsti tosta koji je po njoj dobio ime i dezertu sa breskvama koji je Ogist Eskofije napravio specijalno za nju. Kako se zvao ovaj viktorijanski sopran?

14. Ovaj roman ostao je nedovršen kada je Herman Melvil umro, te je štampan 1924. godine, a definitivna verzija pojavila se tek 1962. godine. Najpoznatija adaptacija po mnogima jednog od najboljih Melvilovih ostvarenja je istoimena opera Bendžamina Britna iz 1951. godine. Kako se zove ovo delo ako znamo da inicijali naslovnog lika odgovaraju inicijalima slavnog britanskog kompozitora?

15. Gotovo svaki konkistador koga prosečan čovek može da navede – Ernan Kortes, Francisko Pizaro, Vasko Nunjez de Balboa, itd. – potiče iz ove španske pokrajine. Među brojnim mestima u Americi koje su Španci nazvali po toponimima iz ove regije je i najveći grad Novog Meksika, Albukerki, kod koga Duško Dugouško nikako da skrene levo. Kako se zove španska 'zemlja konkistadora'?

16. Prostodušni i blago zaostali baštovan, Čensi Gardner, pojavljuje si niotkud i serijom nesporazuma preko noći stiče ugled ekonomskog eksperta koga citira čak i predsednik SAD. Ovo je tema filma iz 1979. godine, snimljenog po istoimenom romanu Jiržija Kosinskog, za koji je Piter Selers dobio 'Zlatni globus' za najboljeg glumca, a Melvin Daglas osvojio drugog Oskara za sporednu mušku ulogu. Kako se zove ovo remek-delo?

17. Od svog otvaranja 1897. do zatvaranja 1962. godine ovo parisko pozorište bilo je specijalizovano za naturalističke horor predstave. Naziv je dobilo po tradicionalnoj lionskoj lutki kojom se u pozorištu manipuliše umetanjem ruke unutar lutke, a rukama same lutke upravlja se prstima. Kako se zvao pariski teatar užasa i jedan od rodonačelnika horor žanra?

18. Od svoje premijere 1969. godine do danas postala je jedna od najdugovečnijih TV-serija za decu. Ova američka emisija edukativnog karaktera za 40 godina trajanja osvojila je 8 'Gremi' i neverovatnih 118 'Emi' nagrada. Poznata je i po tome što su se u njoj prvi put pojavili Mapeti, koji će kasnije dobiti svoj nezavisni šou. Pod kojim imenom znamo čuvenu dečiju seriju?

19. Rođena je 1940. godine u mnogobrojnoj porodici kao dvadeseto od dvadeset dvoje dece. U detinjstvu je bolovala od dečije paralize, tako da je tek sa 12 godina prohodala bez ikakvih pomagala. To je nije sprečilo da 1956. godine na Letnjim OI u Melburnu osvoji bronzanu medalju u štafeti 4x100m, da bi 1960. godine u Rimu postala olimpijska šampionka u trkama na 100m, 200m i štafeti 4x100m. Kako se zvala ova inspirativna atletičarka?

20. Predsednik Huan Peron proglasio je ovu igru za nacionalni sport Argentine 1953. godine. Sport kombinuje elemente košarke i pola, a naziv mu potiče od španske reči 'patku' jer se u ranijim verzijama igre umesto lopte koristila živa patka smeštena unutar korpe. Kako se zove neobični argentinski sport?

21. Dok su sovjetski tenkovi sejali strah i teror ulicama Budimpešte krajem 1956. godine, on se na najreprezentativniji način borio za svoju zemlju i otišao u legendu. Na Olimpijskim igrama u Melburnu 1956. godine ovaj mađarski bokser osvojio je treće uzastopno olimpijsko zlato i postao prvi bokser u istoriji OI kome je to pošlo za rukom. Kako se zvala olimpijska i mađarska legenda boksa?

22. Najveća struktura napravljena od ovog građevinskog materijala je citadela Bam u Iranu. To je vrsta nepečene opeke sušene na suncu, koja je kao jedan od najstarijih građevinskih materijala raširena po celom svetu. Pod kojim imenom je poznat ovaj organski materijal ako znamo da se tako zove i multinacionalna softverska kompanija iz Kalifornije?

23. Kako se zove poslednji period paleozoika, od pre cca. 299 do 251 miliona godina, koji se okončao najvećim masovnim izumiranjem u istoriji planete, u kome je nestalo preko 90% morskih vrsta, oko 70% kopnenih kičmenjaka i gotovo sve listolike biljke? Naziv je dobio prema oblasti u Rusiji u kojoj su slojevi iz tog perioda prvobitno pronađeni.

24. Iako je vladao pod svojim imperatorskim imenom, u istoriji je upamćen po imenu sirijskog božanstva koje je ustoličio u rimski panteon umesto Jupitera. Bio je poznat po seksualnim aferama, koje su mu donele zvanje verovatno prvog priznatog transseksualca u istoriji. Zbog drevnih tradicija koje su ga pratile, postao je neka vrsta antiheroja dekadentnog pokreta u evropskoj umetnosti na kraju 19. veka. Kako se zvao kontraverzni rimski car iz dinastije Severa?

25. Kojom arapskom rečju nazivamo oblike reljefa koje karakterišu suve rečne doline povremenog toka, u kojima vode ima samo za vreme jakih kiša? Osobenost su severnih delova Afrike i Arabijskog poluostrva, a najpoznatiji je možda jordanski Rum, koji je bio filmska lokacija za epski spektakl 'Lorens od Arabije' i delove Spilbergovog blokbastera 'Transformersi'.

26. Na ovaj protein otpada 80% proteinskog sadržaja u kravljem i između 20% i 45% proteinskog sadržaja u ljudskom mleku. Najpoznatiji je po tome što je od davnina korišćen kao organski lepak u slikarskim vezivima za boje, koji snagom svoje lepljivosti prevazilazi stolarsko tutkalo. Kako se zove glavni protein u kravljem mleku?

27. Procenjuje se da je populacija ovog pretkolumbovskog naselja, smeštenog nedaleko od Sent Luisa, u priobalju reka Misisipi i Misuri, u 13. veku bila jednaka ili je prevazilazila najveće evropske gradove, a na prostoru SAD nijedan grad nije dostigao njen nivo sve do 19. veka. Najveća piramida ove oblasti, s osnovom površine 6 hektara i visinom od 30m, ostala je najveća građevina u SAD sve do 20. veka. Pod kojim imenom je poznata ova impozantna naseobina američkih starosedelaca?

28. Bio je prvi zapadnjak koji je kao član jezuitske misije u Kini 1601. godine pozvan u Zabranjeni grad. To je bilo priznanje za njegove naučne veštine, pre svega za tačna predviđanja pomračenja Sunca, koja su bila značajni događaji u kineskoj kulturi. Prvi je preveo Konfučijeva dela na evropski, latinski, jezik, a Kineze je upoznao sa prvih 6 knjiga Euklidovih 'Elemenata' prevodom na mandarinski. Kako se zvao ovaj jezuitski polimat i jedan od osnivača sinologije?

29. Kako se zove italijanski grad na toskanskoj obali Ligurskog mora poznat po eksploataciji kvalitetnog mermera, kojim su dekorisane mnoge značajne građevine i iz koga su izvajane brojne znamenite skulpture? U najpoznatije spomenike izgrađene od ovog mermera spadaju rimski Panteon i Trajanov stub, a među skulpturama svakako su najslavnija Mikelanđelova remek-dela 'Pijeta' i 'David'.

30. Pod kojim imenom je poznat ultra-hladni superfluid koji su kao novo agregatno stanje prvi put sintetisali Erik Kornel i Karl Viman, za šta su dobili Nobelovu nagradu za fiziku 2001. godine, a njegovo postojanje teorijski predvideli dva velikana moderne fizike, po kojima i nosi ime, 1924. godine?